گل آبی

کتاب پنجم
عنوان اصلـــی: Le Lotus bleu
عنوان انگلیسی: The Blue Lotus

---

گل آبی را می‌توان ادامه‌ی ماجرای سیگارهای فرعون دانست. تن‌تن که در هندوستان مهمان مهاراجه است با فردی چینی ملاقات می‌کند که اطلاعات باارزشی همراه دارد. ولی در شروع گفت‌وگو با تیر زهرآلودی دیوانه می‌شود و فقط چندبار نام میتسوهیراتو را تکرار می‌کند و از تن‌تن می‌خواهد به شانگهای برود. تن‌تن وارد چین می‌شود، ولی از بدو ورود حوادث و اتفاقاتی برایش رخ می‌دهد…

آماده‌سازی و انتشار گل آبی

تاریخ طراحی و آماده‌سازی: 09/اوت/1934 – 17/اکتبر/1935 (18/مرداد/1313 – 24/مهر/1314)

این کتاب در سال 1936 (1315 خورشیدی) چاپ و منتشر شد. هرژه پس از آشنایی با چانگ چونگ-چن از شخصیت وی و هم‌چنین طرح‌های شبهه مینیاتوری‌اش در نسخه‌ی سال 1946 (1325 خورشیدی) استفاده کرد.

هرژه از کتاب آلبر لندرا (Albert Londres) با نام دیوانه‌ی چین (La Chine en folie)، که بر اساس تجربیات نویسنده در این کشور به‌نگارش درآمده بود، بهره برد. او هم‌چنین در به‌تصویر کشیدن چین تحت تاثیر فیلم آلمانی پناهندگان (Flüchtlinge) قرار گرفت.

این داستان که به‌صورت هفتگی در لو پتی ونتیم چاپ می‌شد، در ابتدا ماجراهای خبرنگار تن‌تن در شرق دور (Les Aventures De Tintin Reporter En Extrême-Orient) نام داشت. بعدها هرژه آن‌را به گل آبی تغییر داد و در مورد این عنوان جدید اظهار داشت:

عنوان، کوتاه، چینی و اسرارآمیز است.

پس از آن‌که خبر انتشار این کتاب در سال 1939 (1318 خورشیدی) به چین رسید، رهبر وقت هرژه را به چین دعوت کرد، اما به‌دلیل شروع جنگ جهانی دوم هرژه نتوانست به چین برود. او سرانجام در سال 1973 (1352 خورشیدی) در تایوان با رهبر چین دیدار کرد.

نسخه‌ی سال 1946 (1325 خورشیدی) گل آبی دوباره قالب‌بندی و رنگ‌آمیزی شد و تغییراتی هم کرد. ازجمله: جای‌گزینی سه‌ سرباز هندی به‌جای سه‌ سرباز اسکاتلندی در زندان.

هم‌چنین هتل اروپایی پالاس به کنتینانتال تغییر نام داد. اسم شرکت گیبون از شرکت آمریکایی-آنگلو چینی استل به شرکت فولاد آمریکا و چین تغییر کرد و نام کشتی حامل موادمخدر از شهر دودل‌کسل به هاریکامارو تغییر نام داد.

جلد کتاب

در فرهنگ چین، اژدها، دارای قدرت‌های شگفت‌انگیزی‌ست و به‌شکل سنتی، این موجود می‌تواند افراد را از خطر و نیروهای اهریمنی دور نگه دارد.

آنا می وُن (Anna May Wong)، بازی‌گر نقش هویی فی در فیلم شانگهای اکسپرس، موضوع مقاله‌ای در مجله‌ی A-Z بود. در صفحه‌ای از این مقاله، تصویر این زن جوان در مقابل اژدهای قرمز با پس‌زمینه‌ی سیاه قرار گرفته بود. این عکس بدون‌شک الهام‌بخش جلد کتاب گل آبی از نخستین چاپ در سال 1936 (1315 خورشیدی) تا تجدید چاپ در سال 1942 (1321 خورشیدی) بود. از دسامبر 1946 (آذر 1325)، زمانی‌که کتاب به‌صورت رنگی منتشر شد، جلد آن تغییر کرد و از این پس اژدهای سیاه روی زمینه‌ی قرمز نشان داده شد. قرمز رنگی است که نماد رمز و راز است.

تن‌تن چینی

با این‌که تن‌تن با فرهنگ چینی بیگانه بود، ولی مجبور می‌شود در برابر سواستفاده‌ی آشکار هم‌وطنان غربی خود، از مردم محلی دفاع کند. او همان قدرت و شجاعت را در مقابل ژاپنی‌ها نشان می‌دهد‌، که ساکنان چینی مناطق تحت اشغال را به بردگی و ستم می‌کشند. از صفحه‌ی 19 تا پایان کتاب، تن‌تن به‌سبک چینی‌ها لباس می‌پوشد. نه برای همبستگی، بلکه بیش‌تر برای هم‌رنگ‌شدن با مردم!

صحنه‌های واقعی در گل آبی

بدون شک در میان آثار هرژه، محتوای این اثر بیش‌ترین نزدیکی به‌وقایع سیاسی زمان خود را داراست. فضای داستان مربوط به‌وقایع سال 1931 (1310 خورشیدی) می‌باشد. در آن زمان نیروهای ژاپنی قسمت عمده‌ی چین از جمله شانگهای، بزرگ‌ترین بندر چین را به اشغال خود درآورده بودند. هم‌زمان در منطقه‌ی حائل نیز نیروهای غربی به‌رهبری انگلیس و ایالات متحده در چین حضور داشتند.

بسیاری از صحنه‌های داستان حقیقی است. در این اثر هرژه برای نخستین‌بار تمایل هنری خود به‌سبک واقع‌گرایی را نشان می‌دهد.

آشنایی با چانگ

گل آبی نقطه‌ی عطفی برای هرژه بود و از این پس هر ماجراجویی تن‌تن با دقت مورد پژوهش قرار می‌گرفت. او دیگر هرگز به کلیشه‌های خام روی نمی‌آورد. به‌همین دلایل، اکنون ماجراهای تن‌تن به‌قبل و بعد از گل آبی تقسیم شده‌ است.

شخصیت چانگ که نخستین حضورش در این داستان است، یک کاراکتر واقعی و صمیمی‌ترین دوست هرژه بود. چانگ چونگ-چن دانش‌جوی 27 ساله‌ی نقاشی در دانشگاه بروكسل بود و در جریان نوشتن این کتاب اطلاعات مفیدی به هرژه داد. ولی بعد چانگ به‌وطنش برگشت و تصویرگر بلژیکی سال‌ها از دوست عزیزش بی‌خبر ماند.

هرژه درباره‌ی آشنایی با چانگ در مصاحبه‌ای گفت:

در زمان گل آبی بود که من دنیای جدیدی را کشف کردم.

چانگ برای کتاب گل آبی ایده‌های بسیاری را که به‌عنوان پوسترهای تبلیغاتی در طول داستان ظاهر می‌شد، ترسیم کرد. مواردی که دارای ماهیت سیاسی بودند. شعارهایی مانند: مرگ بر امپریالیسم، لغو معاهدات ناعادلانه و مرگ بر کالاهای ژاپنی. او هم‌چنین تعدادی تصویر برای هرژه ترسیم کرد. مانند: طرح کلی خانه‌ی آقای وانگ. امضای چانگ نیز دوبار در طول کمیک گنجانده شد و سهم هنری او را منعکس می‌کرد.

فرهنگ چینی در نگاه اروپایی‌ها

پس از نجات چانگ توسط تن‌تن، این سوال برای چانگ پیش آمد که چرا یک سفیدپوست جانش را نجات داده؟ او گمان می‌کرد تمام سفیدپوستان آدم‌های خبیث و پلیدی هستند. در ادامه تن‌تن هم درباره‌ی طرز تفکر اروپایی‌ها نسبت به فرهنگ و آداب چینی‌ها با چانگ صحبت کرد، که برای چانگ خنده‌دار بود!

رکورددار گران‌ترین اثر هنری در دنیای کتاب‌های مصور

نقاشی آبرنگ و گواش متعلق به سال 1936 (1315 خورشیدی) که تن‌تن و میلو را در حالی‌که در یک کوزه‌ی چینی پنهان شده‌اند به‌تصویر می‌کشد، توسط حراجی آرت کیوریال در یک حراجی آن‌لاین به‌قیمت 3.8 میلیون دلار فروخته شد.

 

چاپ رنگی طرح پیچیده‌ی این نقاشی آن‌زمان برای کاسترمن، ناشر کتاب، پرهزینه و گران بود. بنابراین وی این طرح را رد کرد و هرژه آن‌را به ژان پل، پسر هفت ساله‌ی کاسترمن، هدیه داد. ژان پل هم آن‌را تا کرد و نگه داشت. این اثر پس از سال‌ها، به حراج گذاشته شد و با وجود خطوط به‌جا مانده از تا شدن، به‌قیمتی باورنکردنی به‌فروش رسید.

شخصیت‌های داستان

تن‌تن و میلو، دوپونت و دوپونط، مهاراجه رفاژپوتالا، سیپا کالوویشنی، و.ر. گیبون، ج.م. داوسون، میتسوهیراتو، دی‌دی، وانگ جن گی، ژنرال هارانوچی، پروفسور فان سه-ینگ، روبرتو راستاپوپولوس، ریچارد، چانگ چونگ-چن، یاماتو و…

---

گزیده‌ای از انیمیشن گل آبی به‌زبان اصلی

---