کتاب دوم
عنوان اصلـــی: Tintin au Congo
عنوان انگلیسی: Tintin in the Congo
در داستان تن‌تن در کنگو، خبرنگار جوان ما به‌همراه سگ باوفایش میلو، به‌خاک کنگو وارد می‌شوند تا از آن کشور گزارشی تهیه کنند. تن‌تن در سفر خود به کنگو، با اتفاقات مختلفی مواجه می‌شود. او سرانجام موفق می‌شود از یک عملیات قاچاق الماس که توسط آل‌کاپون رهبری می‌شود، پرده‌برداری کند…
آماده‌سازی و انتشار تن‌تن در کنگو
تاریخ طراحی و آماده‌سازی: 05/ژوئن/1930 – 11/ژوئن/1931 (15/خرداد/1309 – 20/خرداد/1310)
این کتاب نخستین‌بار در سال 1931 (1310 خورشیدی) و به‌صورت سیاه‌وسفید چاپ شد. چاپ دوم در سال 1937 (1316 خورشیدی) منتشر شد. تا سال 1944 (1323 خورشیدی) این کتاب هفت‌بار تجدید چاپ شد. هرژه برای اولین‌بار در سال 1940 (1319 خورشیدی)، وقتی نسخه‌ی هلندی چاپ شد، تغییراتی در آن ایجاد کرد و سرانجام در سال 1946 (1325 خورشیدی) آن‌را رنگ‌آمیزی و منتشر کرد. یکی از این تغییرات و بازسازی‌ها تبدیل کتاب از 110 صفحه به استاندارد 62 صفحه بود. اما تن‌تن در کنگو برای مدت زیادی مورد بی‌مهری بود تا آن‌که در دهه‌ی 1970 (1350 خورشیدی) مورد توجه قرار گرفت.
این داستان در واقع نگرش هرژه به قاره‌ی آفریقاست. کنگو در آن‌زمان از مستعمرات پادشاهی بلژیک بود. ماجراهایی که برای تن‌تن رخ می‌دهد و درگیری او با باند قاچاق‌چیان بین‌المللی الماس، نشانی از تقابل قدیم اروپایی و استعمار جدید آمریکایی در غارت دارایی‌های درخشان قاره‌ی سیاه دارد.
زمینه‌سازی برای خوانندگان
پس از استقبالی که به‌مناسبت بازگشت تن‌تن در 8 مه 1930 (18 اردی‌بهشت 1309) از اتحاد جماهیر شوروی برگزار شد، روزنامه‌ی قرن بیستم به خوانندگانش قول داد که تن‌تن بعد از چند روز استراحت به یک کشور دورتر عزیمت می‌کند.
چرا هرژه تن‌تن را قبل از آمریکا به کنگو فرستاد؟
در آغاز دهه‌ی 1930 (1310 خورشیدی) جهان در حال گذر از یک بحران بزرگ اقتصادی بود. میلیون‌ها نفر بی‌کار بودند و مشاغل با سرعت نگران‌کننده‌ای در حال ورشکست‌شدن. کشورهای اروپایی که بین دو قدرت مخالف جهان که توسط دو سیستم سیاسی متضاد اداره می‌شوند (اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده امریکا)، گرفتار شدند. بسیاری از اروپایی‌ها به‌همان اندازه که به کمونیسم شوروی اعتماد نداشتند، نسبت به مادی‌گرایی و بهره‌وری آمریکا بی‌اعتماد بودند. دستور کار هرژه را می‌توان در این زمینه درک کرد. عدم اشتیاق جوانان بلژیکی برای زندگی استعماری توسط نوربر والز (Norbert Wallez)، سردبیر قرن بیستم مورد توجه قرار گرفت. او روی هرژه و تن‌تن حساب کرد تا بتواند علاقه‌ای به کارهای خارج از کشور ایجاد کند!
آغاز سفر به آفریقا
در 5 ژوئن (15 خرداد)، سفر تن‌تن و میلو به کنگو آغاز می‌شود. ابتدا با قطار از بروکسل به آنتورپ رفته و سپس سوار کشتی تیسویل شدند. این کشتی از آنتورپ به‌سمت ماتادی حرکت کرد. بندر اصلی و نقطه‌ی ورود به کنگو.
تن‌تن، مروج کنگو
پادشاه بلژیک، لئوپولد دوم (Leopold II) در پایان قرن نوزدهم کنترل کنگو را در دست گرفت و آن‌را به قلمروی شخصی خود تبدیل کرد. زیر فشار بین‌المللی، پارلمان بلژیک پادشاه را مجبور کرد که کنگو را در سال 1908 (1287 خورشیدی) به دولت بلژیک واگذار کند. البته مردم بلژیک علاقه‌ی خاصی به هدیه‌ی جدید خود نداشتند!
مستعمره نیاز زیادی به اداره‌کردن داشت، اما تنها افرادی که به‌راستی در این کشور تلاش می‌کردند مُبلغان کاتولیک و پروتستان بودند. بسیاری از بلژیکی‌ها تمایلی به ایفای نقش اداری در کنگو نداشتند. هم‌چنین افرادی که اشتیاقی به انجام برخی مشاغل بسیار مهم در یک کشور گرم‌سیری بودند وجود نداشت. از جمله: مهندسان راه و ساختمان، مهندسان عمران، زمین‌شناسان، معدن‌چیان، پزشکان، معلمان، معماران، رانندگان و… .
خوانندگان بی‌تاب و مشتاق
به محض شروع ماجرای تن‌تن در کنگو در لو پتی ونتیم، خوانندگان کنگویی مشتاق شدند که چه زمانی تن‌تن به کشورشان می‌آید؟ از 6 ژوئیه 1930 (15 تیر 1309)، نامه‌ها به تحریریه رسیدند. یکی از پدران مُبلغ نوشته بود:
بومیان کوچک من بسیار هیجان‌زده هستند. تن‌تن را دعوت کرده‌‌اند که بیاید و چند روز در روستا بماند!
مردان پلنگی
هرژه بازدیدی از موزه‌ی آفریقای مرکزی (Museum of Central Africa) در شهری حوالی بروکسل داشت. او با شیرها و تمساح‌هایی که در حالت تهاجمی و تهدیدآمیز تاکسیدرمی شده بودند، روبه‌رو شد. اما الهام‌بخش‌ترین قسمتی که از آن دیدن کرد، مانکن یک پلنگ از فرقه‌ی وحشتناک آفریقایی بود. از تاریخچه‌ی این گروه اطلاعات دقیقی در دست نیست، اما گمان برده می‌شود آن‌ها آفریقایی‌های ناسیونالیست مخالف حکومت استعماری با یک جامعه‌ی مخفی بودند که اهداف آن‌ها تا به امروز به‌شکل یک راز باقی مانده است.
تصویری جنجالی
این کتاب از لحاظ طراحی بسيار جذاب و چشم‌نواز و يک سروگردن از اثر قبلی، تن‌تن در کشور شوراها بالاتر است.
هم‌چنین به‌خاطر ارائه‌ی تصوير منفی و گاه مضحک سياهان در اين كتاب، هرژه به نژادپرستی متهم شد و مدتی نیز اين كتاب از ليست كتاب‌های كودک و نوجوان خارج شد.
چیزهای زیادی در مورد این قاب ویژه گفته‌شده. تن‌تن به دانش‌آموزان کنگویی از عظمت کشورشان بلژیک می‌گوید. هرژه در اوایل سال 1946 (1324 خورشیدی) کتاب را مورد تجدیدنظر قرارداد و همه‌ی آن‌چه را که برای آفریقایی‌ها توهین‌آمیز می‌دانست حذف کرد. او با وجود این‌که کتاب‌های درسی مدارس بلژیک هنوز سیاه‌پوستان را عقب‌افتاده و پَست‌تر توصیف می‌کردند، این روند ویرایش را انجام داد.
نژادپرستی در کنگو
روشن‌فکران زیادی علیه این کتاب موضع گرفتند. از جمله آلبر کامو (Albert Camus) نویسنده‌ی معروف فرانسوی که می‌گفت:
کتاب‌های تن‌تن به‌درد هیتلر می‌خورند!
تن‌‌تن‌باز معروف ژان ماری آپستولیدس (Jean-Marie Apostolidès) درباره‌ی خلق این اثر گفته:
هدف هرژه به‌طور عمد نمایش نژادپرستی نبوده، بلکه وی دوستی، ساده لوحی، بزدلی و تنبلی را به‌تصویر کشیده‌است.
هم‌چنین چندسال پیش دولت کنگو به نشانه‌ی اعتراض به‌گفته‌های وزیر امور خارجه‌ی وقت بلژیک، سفیرش را از کشور زادگاه تن‌تن فراخواند. رئیس‌جمهور کنگو در این‌باره گفته‌بود: وزیر خارجه‌ی بلژیک، مثل تن‌تن رفتار کرده! یعنی مثل ماجرای تن‌تن در کنگو رفتار نژادپرستانه از خودش نشان‌داده. ولی دیرتر سیاسی‌ها آشتی کردند و این موضوع به‌خیر گذشت!
این‌طور که گفته‌شده، نسخه‌ی انگلیسی کتاب تن‌تن در كنگو خیلى كم‌یاب بوده. چون انگلیسى‌ها به‌دلیل وجود آن‌چه نمادهاى نژادپرستی در این كتاب می‌دانستند، آن‌را چاپ نكردند. بریتانیایی‌ها معتقد بودند در این داستان سیاه‌پوست‌ها احمق جلوه داده‌شده و به آن‌ها توهین‌شده است.
اما در اواخر دهه‌ی 1980 (1360 خورشیدی)، نیک رودول (Nick Rodwell)، نماینده‌ی استودیوی هرژه در انگلستان، با خبرنگاران مصاحبه‌ای کرد و بعد از آن در سال 1991 (1370 خورشیدی)، نسخه‌ی سیاه‌وسفید تن‌تن در کنگو که در سال 1931 (1310 خورشیدی) تهیه شده‌بود، پس از 60 سال به‌زبان انگلیسی چاپ شد. هم‌چنین نسخه‌ی رنگی سال 1946 (1325 خورشیدی) نیز در سال 2005 (1384 خورشیدی) توسط انتشارات Egmont به‌زبان انگلیسی منتشر شد.
حیات‌وحش و حیوانات
این کتاب از سوی هواداران حیات‌وحش به‌دلیل شکار و بی‌رحمی مورد انتقاد قرار گرفت. کشتن یک میمون و پوشیدن پوست آن، قرار دادن اسلحه در دهان یک سوسمار، زخمی‌کردن یک فیل، سنگ‌زدن به یک بوفالو، سوراخ‌کردن بدن یک کرگدن و قراردادن دینامیت در آن، مواردی بودند که به اعتقاد بسیاری، مصداق حیوان آزاری شمرده می‌شدند. هرژه پس از چندی این انتقادات را پذیرفت و از دهه‌ی 1930 (1310 خورشیدی) به‌بعد کتاب‌های تن‌تن لحن متفاوتی پیدا کرد و حامل پیام‌های بشردوستانه شد.
ناشر انگلیسی در سال 1975 (1354 خورشیدی) به صفحه‌ی 56 کتاب اعتراض کرد (تصویر سمت راست) و از هرژه خواست تا این صفحه را با خشونت کم‌تر جای‌گزین کند. هرژه نیز موافقت کرد. صفحه‌ی تغییر داده‌شده شامل کرگدنی بود که پس از خوردن اتفاقی اسلحه‌ی تن‌تن به‌زمین و رهاشدن تیر از آن، بدون هیچ آسیبی فرار کرد.
امضای هرژه
یکی از نکات جالب در این کتاب حضور هرژه به‌عنوان خبرنگار و دوپونت و دوپونط در نخستین قاب کتاب است. اولین حضور رسمی کارآگاهان این مجموعه در کتاب چهارم، سیگارهای فرعون می‌باشد. ولی در نسخه‌ی سال 1946 (1325 خورشیدی) که تن‌تن در کنگو رنگی شد، هرژه تصویر دوپونت و دوپونط را اضافه کرد. هم‌چنین هرژه هم‌کار خود ادگار پیر ژاکوبز و ژاک ون ملکبک را در این فریم ترسیم کرده است! در ضمن شخصیت‌های کوئیک و فلوپک و توتور (الهام‌بخش شخصیت تن‌تن) هم در این صحنه دیده می‌شوند.
شخصیت‌های داستان
تن‌تن و میلو، تام، کوکو، رئیس قبیله‌ی بابااوروم، موگانگا، رئیس قبیله‌ی مهاتوو، پدر روحانی، جیمی مک داف، جیبونز و…
